Një histori reale, e dhimbshme nga ditët e fundit të komunitetit hebre të deportuar në ishullin e Rodosit, vjen në Tiranë në Akademinë e Filmit “Marubi”, më 27 janar, duke shënuar kujtesën në Ditën ndërkombëtare të Holokaustit; “Udhëtimi i gjatë”, me regji të Ruggero Gabbai e skenar të Liliana Picciottos e Marcello Pezzetit, përfshin 24 ditë në kushte pikëlluese të hebrenjve, duke kaluar më pas në ferrin gri të Aushvicit
Duke kujtuar Ditën ndërkombëtare të Holokaustit, Akademia e Filmit Marubi ndërhyn për të kujtuar në Tiranë një nga historitë me të dhimbshme të hebrenjve. Një dokumentar që përfshin 2 mijë vjet të jetës së komunitetit të hebrenjve të Rodosit, i cili u krijua si bashkëpunim ndërmjet Muzeut të Trashëgimisë së Hebrenjve, Qendrës “Primo Levi”, dhe Muzeut Shoah të Romës. Më 23 korrik, ky komunitet u shkatërrua kur shumica prej hebrenjve rezidentë u transportuan për në Aushvic.
“Udhëtimi i gjatë” me regji të Ruggero Gabbai i bashkohet hulumtimeve historike të autorëve Liliana Piçiotto dhe Marcello Pezzeti përfshin 24 ditë udhëtim në kushte pikëlluese, në kalimin barbar nga Mesdheu në ferrin gri të Aushvicit. Këto janë ditët e fundit të hebrenjve. Më 23 korrik 1944 nazistët dëbuan pothuajse gjithë popullsinë hebreje nga ishulli i Rodosit, ndërsa autoritetet italiane kanë qenë në ishullit nga 1912 deri në armëpushim më 8 shtator 1943. Ajo ishte një luftë e vonë, dhe kapitullimi gjerman dukej i pashmangshëm, por komandantët nazistë nuk hezitonin për të shkaktuar udhëtimin më të gjatë të makinës së tyre kriminale që patën planifikuar, në këtë bashkësi të vogël, në të këtë ishull të largët.
“Udhëtimi i gjatë” endet së bashku me dëshmitë e disa hebrenjve të cilët kanë mbijetuar nga Aushvici, duke fokusuar Stella Levi, Sami Modiano dhe Albert Israel. Të mbijetuarit së bashku me ekipin e filmit, rikthehen në Rodos nga jeta e tyre respektive në Nju Jork, Romë dhe Bruksel. Secili me një prezencë të fuqishme kinematografike, tre kujtimet e rinumërimit të familjes dhe jetës së përbashkët, ndërveprojnë me tranzicionin kulturor të grekëve, turqve dhe italianëve, si dhe me ditët e fundit tragjike të komunitetit të tyre.
Filmi ofron një pamje kaleidoskopike e jetës hebreje në Rodos nën pushtimin italian para Luftës. Përmes lenteve të këtyre transmetuesve jepet jeta e hershme e hebrenjve në Rodos si një lloj parajse e humbur.
Pas luftës, si Rodosi ishte dhe Greqia, hebrenjtë të cilët mbijetuan, nuk u kthyen më në ishull. Shikuesit drejtohen në një shëtitje nëpër rrugët e ngushta të Rodosit, duke dokumentuar asgjësimin e komunitetit, të cilët njëherë ishin elemente kyç i fabrikës multikulturore sociale të ishullit.
Ishulli ka qenë një qendër e rëndësishme e Mesdheut e jetës së hebrenjve që nga shekullit i dytë. Pas dëbimit nga Spanja fluksi i spanjollëve hebrenj i dha bashkësisë karakterin e saj dallues në fillim të shekullit 20-të.
Në vitin 1938, ligjeve raciale italiane hoqën të drejtat civile të hebrenjve të Rodosit. Ata u dëbuan nga shkolla, hiqen nga puna dhe u privuan nga asetet e bizneseve të tyre.
Edhe pse ata ishin të gjithë qytetarët italianë, ata u lanë jashtë rrjetit të komunikimit.
Më 19 korrik, 1944, 1800 hebrenjve, duke përfshirë të moshuarit dhe fëmijët, u thirrën në selinë e Forcave Ajrore. Katër ditë më vonë ata u ngarkuan mbi 3 anije dhe transportohen në Athinë. Ata arritën në Aushvic më 16 gusht. Prej tyre, vetëm 42 hebrenjtë mbetën në Rodos.
Veprimi i ndërmarrë nga qeveria italiane, pak ditë para arrestimeve masive, i përkisnin hapit të fundit të konfiskimit të aseteve hebreje që kishte filluar në vitin 1938. Deri atëherë, pellgu i Mesdheut ishte tashmë në masë të madhe në duart e Aleatëve. Gjermanët u largua nga ishulli pak javë pas deportimit të aleatëve. Ky është konsideruar një nga dokumentarët e gjallë më prekës, qoftë si anë artistike por dhe sa i takon trajtesës historike. Ndërsa, sot ka mbetur pak nga kultura dhe historia e hebrenjve të Rodosit; ky film është vlerësuar se përbën një kontribut të çmuar në gjetjen e vazhdimësisë nga ajo bota e humbur me tonat.